Współczesny przemysł drzewny wymaga wysokiej wydajności i efektywności. Maszynom wykorzystywanym do mechanicznej obróbki drewna stawia się więc rygorystyczne wymagania. W dzisiejszym artykule skupimy się na rodzajach obróbki skrawaniem, czynnikach, które wpływają na cały proces oraz względach bezpieczeństwa, ponieważ niestety w zakładach produkcyjnych wciąż zdarzają się poważne wypadki.
Rodzaje obróbki skrawaniem w przemyśle drzewnym
Skrawanie to jedna z podstawowych metod obróbki drewna, dlatego wielopiła jednowałowa jest tak powszechnie wykorzystywaną maszyną. Warto jednak pamiętać, że obróbka skrawaniem może mieć różną postać. Przeprowadza się tutaj takie procesy, jak:
- Piłowanie (wzdłużne, poprzeczne, skośne),
- Struganie płaskie (prostoliniowe, obrotowe),
- Struganie obrotowe (wyrównujące, grubościowe, szerokościowe, profilowe),
- Frezowanie (wyrównywanie, profilowanie, czopowanie, wczepowanie, rowkowanie, głębienie, modelowanie),
- Wiercenie (przewiercanie, wywiercanie, nawiercanie, pogłębianie),
- Dłutowanie (zwykłe, kombinowane, oscylacyjne, łańcuchowe),
- Toczenie (zwykłe, śrubowe),
- Szlifowanie (płaskie, proste krzywoliniowe, profilowe, na okrągło).
Ze względu na możliwość wykonywania kilku równoległych cięć, skutecznym sposobem na zwiększenie wydajności przy produkcji elementów drewnianych jest właśnie wielopiła. Cena maszyny wynika z możliwości zastąpienia kilku pił o jednym ostrzu. Jest to więc inwestycja w zwiększenie wydajności i efektywności, co w przyszłości przełoży się na większe zyski.
Co wpływa na przebieg skrawania drewna?
Na proces obróbki skrawaniem wpływają nie tylko parametry samej maszyny, ale też inne czynniki. Należy do nich między innymi gatunek drewna, ponieważ różnią się gęstością i wilgotnością. Na przykład, drewno dębowe jest gęstsze od lipowego, a znowu lipowe – gęstsze od sosnowego. Im większa gęstość drewna, tym naturalnie większy opór stawia podczas skrawania. Wilgotność również wpływa na opór podczas obróbki, ale w mniejszym stopniu niż gęstość. Im bardziej suche drewno, tym mniejszy stawia opór.
Opór podczas skrawania drewna nie wynika wyłącznie z właściwości samego drewna, ale też technik obróbki. Im większy jest kąt skrawania, tym wyższy staje się opór: obróbka pod kątem 60°, wiąże się z oporem ok. 1,7 raza mniejszym niż przy 70°. Wpływ ma również grubość wióra, ponieważ im węższy, tym większy staje się opór. Mniejszy wpływ ma tarcie noża o drewno, bo w większości przypadków można je pominąć. Znaczenie ma tylko, jeśli wysokość powstającej szczeliny nie wynosi więcej niż 16 cm. Podobnie jest w przypadku prędkości skrawania – jeśli mieści się w przedziale 2-50 m/s, właściwy opór skrawania nie zmienia się w zbyt dużym stopniu. Niewielki wpływ na opór mogą mieć też takie czynniki, jak temperatura i wilgotność w pomieszczeniu, ale nie są to znaczące różnice.
Obróbka skrawaniem a bezpieczeństwo
Podczas obróbki drewna konieczne jest stosowanie się do szeregu środków bezpieczeństwa. Chodzi tutaj nie tylko o pozytywne przejście kontroli i brak problemów prawnych, ale przede wszystkim ochronę pracowników przed wypadkami, o które przy pracy z ostrzami niestety nietrudno.
Pierwszym krokiem jest naturalnie odpowiednie przygotowanie do pracy. Pracownik musi posiadać aktualne orzeczenie lekarskie, które świadczy, że nie ma przeciwwskazań do pracy przy maszynach w ruchu, w zapyleniu i hałasie. Konieczne jest też przejście szkolenia BHP, a instruktaż stanowiskowy powinien trwać minimum 8 godzin. Pracownik powinien zapoznać się z zasadami bezpiecznej obsługi maszyny, czynnikami niebezpiecznymi, ryzykiem zawodowym oraz sposobami profilaktyki wypadków. Warto pamiętać, że instrukcje BHP muszą być stale dostępne dla pracowników i napisane zrozumiałym dla nich językiem na podstawie instrukcji przygotowanej przez producenta maszyny. Pracownik musi również otrzymać od pracodawcy obuwie robocze i odzież bez odstających, wiszących części. Warto pamiętać też o środkach ochrony osobistej np. ochronnikach słuchu czy półmaskach przeciwpyłowych oraz ich regularnej wymianie.
Wielopiła do drewna wymaga też odpowiedniej obsługi i konserwacji. Mimo coraz większej automatyzacji, pracującej maszyny nie powinno się zostawiać bez nadzoru. Podczas postoju maszyny powinno się też wykonywać prace konserwacyjne, takie jak: czyszczenie, regulacja, smarowanie, sprawdzanie dokładności, usuwanie odpadów, wymiana i uzupełnianie płynów eksploatacyjnych. Wykonywanie niektórych czynności konserwacyjnych jest możliwe w ruchu maszyny, o ile producent to przewidział i zadbał o odpowiednie zabezpieczenia.
Trzeba zadbać również o warunki panujące na hali produkcyjnej. Konieczne jest wyznaczanie dróg komunikacyjnych o szerokości co najmniej 0,75 metra. Ważne jest też zapewnienie naturalnego oświetlenia oraz takiego światła sztucznego, które nie będzie powodować ryzyka olśnienia i pogorszenia widoczności. Przy obróbce skrawaniem powstaje pył, uznawany za czynnik szkodliwy. Pomocne jest więc wyposażenie stanowiska pracy w urządzenia odciągowe. Nawet przy najlepszej profilaktyce i stosowaniu się do zasad bezpieczeństwa, nie da się w 100% wykluczyć wypadku przy pracy i innych problemów w zakładzie. Przepisy nakładają więc na pracodawcę obowiązek wyposażenia zakładu w apteczkę.
Obróbka skrawaniem daje szerokie możliwości produkcji elementów drewnianych. Żeby jednak była bezpieczna i wydajna, trzeba zaopatrzyć się w maszyny przeznaczone do użytku na skalę przemysłową oraz zadbać o przeszkolenie pracowników.